Jongerenreis

Jezzie Scheres maakte ook een schilderij dat haar gevoelens over de reis en de vele indrukken die zij opdeed, weergeeft. Klik op de afbeelding om te vergroten.

In 2017 en in 2019 begeleidden wij een jongerenreis naar Auschwitz met leerlingen van het Connect College van Echt. De reis was georganiseerd door de Stichting Jongeren Ontmoeten Edith Stein Echt. Edith Stein was de van oorsprong Joodse religieuse die op 2 augustus 1942 in Echt samen met haar zus Rosa werd gearresteerd bij een razzia, uitgevoerd door de grüne Polizei als wraak voor een brief van de Nederlandse bisschoppen, waarin zij protesteerden tegen de vervolging van hun Joodse landgenoten. Edith Stein werd vermoord in de gaskamer ‘das Weiꞵe Haus’ in Birkenau op 9 augustus 1942.

Een van de deelnemers aan deze reis was Jezzie Scheres. Zij hield namens haar groep een toespraak tijdens de provinciale Holocaustherdenking in Maastricht op 27 januari 2020, precies 75 jaar na de bevrijding van Auschwitz.

 Dit is wat Jezzie daar zei:

Dames en heren,

Ten eerste wil ik u bedanken dat we hier vandaag aanwezig mogen zijn bij de herdenking. We vinden het goed dat wij jongeren hierbij betrokken zijn. Wij hebben een aantal maanden geleden de kans gekregen om op een bijzondere reis te gaan naar het hart van de verschrikkingen van de holocaust: Auschwitz. Stuk voor stuk hebben we ons ingezet voor een plek in de bus en we zijn dan ook heel erg dankbaar dat we deze kans gekregen hebben, aangezien dit een ervaring is die we voor altijd met ons mee zullen dragen. Daarom vind ik het een eer dat ik hier mag staan om mijn, om ons, verhaal te doen.

Voor de reis hadden we natuurlijk allemaal al geleerd over de oorlog, was het niet op school dan was het wel in onze omgeving. De oorlog en de verschrikkingen van die tijd zijn nog altijd een belangrijke gebeurtenis en vooral ook nu nog een waarschuwing voor wat kan gebeuren. In Polen beseften we dat je wel iets kan leren en weten, maar dat je wat in Auschwitz is gebeurd niet zomaar kunt voelen. Toen wij daar in het kamp kwamen, sloeg de sfeer meteen om. De dingen die we daar gezien hebben, waren verschrikkelijk. Daar hebben we in groepjes bij belangrijke plekken iets verteld, maar al gauw kwamen we erachter dat woorden niet genoeg waren. Het gevoel is simpelweg niet te beschrijven in woorden. De muur van fotos van de onschuldige slachtoffers, de muur met namen en de bergen van spullen en haar, die zorgden ervoor dat we nog dichter bij de oorlog kwamen dan we al waren in Auschwitz. Wanneer je hoort over de oorlog in getallen is het moeilijk een voorstelling te maken van hoeveel mensen gestorven zijn in de oorlog, maar zodra je hun gezichten en afgenomen eigendommen ziet, en je beseft dat al die mensen zijn vermoord, en ziet met je eigen ogen wat zich daar heeft afgespeeld, is het gevoel dat je daar krijgt overheersend. Verlammend. De levens van zoveel onschuldige mensen zijn toen ontnomen, omdat ze waren wie ze waren.

We hebben op de reis heel veel geleerd over Auschwitz I II en III, maar wat mij verbaasde was dat er op sommige plekken waar we kwamen niemand was. Het was er volkomen stil. Zo zie je maar hoe weinig mensen weten waar iets is gebeurd, en dat is niet oké. Van de oudste gaskamer in Auschwitz Birkenau, das Weiβe Haus, de plek waar de meeste moorden zijn gepleegd, wist niemand af. Bij het Weiβe Haus kwam onze reis ten einde. Daar herdachten we de slachtoffers, en daar, waar het volkomen stil was, was de emotie zo sterk. Ik kan het niet beschrijven. Daarvoor moet je daar zijn. En ook bij de Alte Judenramp, de uitstapplaats van de Joden, was niemand te bekennen, terwijl dat een aangrijpende ervaring is; om te zien waar zo velen naar hun noodlot gevoerd werden. Juist op die plaatsen, kwamen er zo veel emoties naar boven, en in die momenten was het dan ook dat we ons in die emoties verbonden voelden met elkaar als groep. Op zo’n momenten troostte iedereen elkaar en dat waren momenten waarvoor ik altijd dankbaar zal zijn. Want dat leert ons dat we er voor elkaar moeten zijn bij zo’n verschrikkelijke gebeurtenissen. Ik ben zo dankbaar dat wij niet in die wereld zijn opgegroeid en ik hoop dat niemand ooit meer in zo’n wereld hoeft te leven. Toen wij in Auschwitz 3 waren, zagen we dat er niet veel van over was. Als we de gidsen niet hadden, hadden we nooit geweten dat het er was. Dat vond ik schokkend.  Juist deze aspecten moeten bewaard blijven. Ik hoop dat er in de toekomst überhaupt nog dingen zijn om te herinneren, want alleen ergens over horen is niet genoeg. Dit zijn dingen die we nooit meer kunnen ontvoelen.

Steeds meer lijken de verhalen over de oorlog niets meer dan dat; verhalen. We kennen nu weer 75 jaar vrede, en oorlog lijkt voor jongeren iets van vroeger, iets dat ver van ons, hier en nu, afstaat. Het is namelijk moeilijk je te verplaatsen in iets dat je nooit hebt meegemaakt. Het lijkt onmogelijk dat dit soort dingen nog eens gebeuren. Maar hoe meer we denken dat dit niet meer kan gebeuren, hoe gevaarlijker het wordt. Mensen gaan niet meer zo nadenken over de verschrikkingen van toen en het belangrijkste dat we geleerd hebben lijken we uit ons oog te verliezen: dat als we niet oppassen, er weer zoiets kan gebeuren. Daarom is het zo belangrijk dat deze wordt doorgegeven aan jongeren, en vandaar het belang van de reis naar Polen.

Jongeren zijn de toekomst zeggen ze, dus moeten we ervoor waken dat zoiets in de toekomst niet meer kan gebeuren. Door de boodschap door te geven en het nooit te vergeten, in het achterhoofd houden, blijven we bewust van situaties waarin soortgelijke zaken zich voordoen. Deze onvergeeflijke fout mag nooit meer gemaakt worden. Waar dan ook, en hoe dan ook. En we kunnen niet spreken van de toekomst, maar we kunnen wel deze dingen in gedachten houden, en ervan leren. Zolang we dit overdragen kan een herhaling wellicht voorkomen worden. Soms moet je ergens mee geconfronteerd worden, zodat iets nooit meer vergeten wordt. Ik heb op een nieuwe manier leren kijken naar onze huidige samenleving, en naar het leven. Dat is een van de dingen die ik geleerd heb van de reis naar Polen.

De reis naar Auschwitz begon voor ons met een moedige en bijzondere vrouw: Edith Stein. Haar moed en vastberadenheid heeft mij en zoveel anderen geïnspireerd om altijd op te komen waar je voor staat en dat je soms iets moet opofferen om het juiste te doen. Jongeren die gedwongen werden volwassen te worden. Kinderen die hun ogen moesten openen voor de realiteit; dat alles geen kinderspel meer was maar dat het leven hard is. Het is door deze mensen dat we toch weer hoop en vrede putten uit die afschuwelijke tijden.

Het zien van wat er allemaal kan gebeuren en waar mensen toe in staat kunnen zijn, heeft mij bewuster gemaakt van mijn wereld, en het heeft mijn wereld op die manier veranderd. Ik bedoel hiermee niet dat ik de wereld nu als een slechtere plek zie, maar ik zie nu ook de slechte kanten van wat kan zijn. Het leven is nu eenmaal niet altijd mooi, maar het kan ook afschuwelijk zijn. Het leven is nu eenmaal niet altijd eerlijk. Nadat ik in Auschwitz ben geweest, heb ik een andere opvatting van leven in vrijheid. Eerst dacht ik dat het was dat je kon staan en gaan waar je wilt, maar nu betekent leven in vrijheid voor mij, dat je mag zijn wie je bent. Dat je mag kiezen hoe jij wilt leven, en dat mensen dat respecteren. Als ambassadeurs hebben wij de taak gekregen onze ervaringen te delen met jongeren, en dat is een grote verantwoordelijkheid. Ik hoop dat we op deze manier bijdragen aan de bewustwording van ook jongeren bij deze kwestie.

Want zolang we dit in gedachte houden kunnen we ervan leren. Samen met de groep heb ik belangrijke dingen geleerd, en ook dat je samen sterker staat. De ervaringen die wij daar hebben gehad bracht ons als groep bij elkaar. Het is dan ook weer mooi om te zien hoe mensen met elkaar verbonden kunnen worden door zo’n verschrikkelijke gebeurtenissen. In de heftige momenten was iedereen er voor elkaar, en dat geeft steun. En een belangrijke les die we geleerd hebben bij das Weiβe Haus was, toen we herten zagen lopen over de begraafplaats, en toen we zagen dat er bloemen omhoog kwamen waar de as van de doden was gestrooid ; Daar zei iemand, dat het ook weer een mooie gedachte is om te zien hoe nieuw leven volgt na de dood. Samen sta je sterker. En samen maken we de toekomst mooi en veilig voor iedereen.

 

Jezzie Scheres

Connect College Echt

6 VWO